W przełomowej decyzji Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych utrzymał w mocy zakaz biwakowania w miejscach publicznych wydany przez miasto Oregon, co może utorować drogę dla podobnych zakazów w całym kraju. W sprawie Grants Pass przeciwko Johnsonowi Sąd orzekł 6-3 zgodnie z liniami ideologicznymi, potwierdzając, że zakazy biwakowania władz lokalnych nie naruszają Klauzuli Okrutnych i Niezwykłych Kar Ósmej Poprawki. Decyzja ta umożliwia miastom egzekwowanie przepisów zabraniających osobom bezdomnym spania pod gołym niebem, ale w niewielkim stopniu przyczynia się do wyeliminowania przyczyn bezdomności.
Narastający kryzys
Bezdomność stała się krytyczną kwestią w amerykańskich miastach. W raporcie Departamentu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z grudnia 2023 roku podkreślono, że około 653 100 osób doświadczyło bezdomności w dowolną noc w 2023 roku, co stanowi 12-procentowy wzrost w porównaniu z 2022 rokiem. Wśród nich około 40 procent było bez dachu nad głową, mieszkając na ulicach, w parkach lub innych nieodpowiednich miejscach. Osoby czarnoskóre i rdzenni Amerykanie doświadczają wyższych wskaźników bezdomności. Wiele osób doświadczających bezdomności jest również niepełnosprawnych lub boryka się z uzależnieniami.
Kryzys jest szczególnie dotkliwy w zachodnich stanach, z Kalifornią, Oregonem, Waszyngtonem i Nevadą, gdzie mieszka znaczna część populacji bezdomnych. Przystępne cenowo mieszkania są rzadkością, a choć istnieją schroniska i mieszkania wspomagające, często są one niewystarczające, aby zaspokoić popyt. Niektóre samorządy twierdzą, że oferty schronienia są często odrzucane przez osoby doświadczające bezdomności.
Kontekst prawny
W 2019 r. Sąd Apelacyjny Dziewiątego Okręgu orzekł w sprawie Martin przeciwko miastu Boise, że zakaz biwakowania w Boise był niezgodny z konstytucją, uznając go za okrutną i niezwykłą karę, ponieważ nie było wystarczającej liczby miejsc w schroniskach dla bezdomnych. Decyzja ta doprowadziła do licznych procesów sądowych kwestionujących podobne zakazy w zachodnich miastach, czyniąc wiele z tych przepisów niemożliwymi do wyegzekwowania i komplikując lokalne wysiłki na rzecz zarządzania bezdomnością.
Sprawa Grants Pass przeciwko Johnson powstała, gdy dwie osoby doświadczające bezdomności samochodowej zakwestionowały zakaz biwakowania na ulicach i w parkach publicznych. Dziewiąty Okręg utrzymał w mocy zakaz wydany przez sąd niższej instancji, powołując się na niewystarczającą liczbę „praktycznie dostępnych” miejsc noclegowych w Grants Pass. Apelacja miasta do Sądu Najwyższego została poparta przez wiele miast i stanów stojących przed podobnymi wyzwaniami.
Decyzja Sądu Najwyższego
Sędzia Neil Gorsuch, pisząc w imieniu większości, wyjaśnił, że Klauzula Okrutnych i Niezwykłych Kar Ósmej Poprawki miała na celu zakazanie barbarzyńskich kar po skazaniu, a nie ograniczenie kryminalizacji niektórych czynów. Większość doszła do wniosku, że prawo Grants Pass, które początkowo nakładało grzywny i zezwalało na nakazy antyobozowe przed karą kryminalną, nie było okrutne.
Sędzia Clarence Thomas zgodził się z tą opinią, podkreślając, że grzywny i nakazy antyobozowe nie powinny być postrzegane jako kara. Jednakże sędzia Sonia Sotomayor, do której dołączyli sędziowie Ketanji Brown Jackson i Elena Kagan, wyraziła sprzeciw, argumentując, że kryminalizacja snu osób niezdolnych do zapewnienia sobie schronienia stanowi okrutną i niezwykłą karę.
Idąc naprzód
Chociaż orzeczenie zezwala na egzekwowanie zakazów biwakowania, podkreśla ono potrzebę kompleksowych rozwiązań w zakresie bezdomności. Same zakazy nie rozwiązały problemu bezdomności w miastach, w których są egzekwowane, i często kierują jednostki między życie bez schronienia a wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych.
Kilka modeli i strategii oferuje bardziej zrównoważone rozwiązania. Program Housing First w Houston, który polega na umieszczaniu osób bezdomnych w mieszkaniach z usługami wspierającymi, okazał się skuteczny w znacznym ograniczeniu bezdomności. Podejście to jest jednak czasami krytykowane za przymusowe leczenie.
Rozszerzenie stałego mieszkalnictwa wspierającego, zwiększenie liczby kuponów mieszkaniowych, zapewnienie dotacji i pomocy w zapobieganiu eksmisji oraz oferowanie usług prawnych najemcom to inne realne strategie. Ponadto szkolenia zawodowe, opieka nad dziećmi, opieka zdrowotna i usługi w zakresie zdrowia psychicznego mają kluczowe znaczenie, zwłaszcza dla osób niepełnosprawnych.
Rozwiązanie problemu bezdomności wymaga również skupienia się na podaży mieszkań. Wysokie koszty mieszkań, spowodowane restrykcyjnymi przepisami dotyczącymi zagospodarowania przestrzennego, w znacznym stopniu przyczyniają się do bezdomności. Zachęcanie do budowy nowych mieszkań, zwłaszcza wielorodzinnych, może pomóc złagodzić ten problem. Popieranie reformy zagospodarowania przestrzennego pozostaje kluczowe dla osiągnięcia znaczącego postępu w walce z bezdomnością.
W następstwie Grants Pass konieczne jest, aby rzecznicy i agencje rządowe zintensyfikowały swoje wysiłki na tych frontach, uznając, że chociaż zakazy biwakowania mogą stanowić środek tymczasowy, długoterminowe rozwiązania są niezbędne do zajęcia się podstawowymi przyczynami bezdomności.
